Autorka: Alicja Kowalczyk
Agresja w miejscu pracy obejmuje wszelkie sytuacje, w których pracownik jest obrażany, zastraszany lub atakowany w okolicznościach związanych z pracą. Te zdarzenia bezpośrednio lub pośrednio zagrażają jego bezpieczeństwu, zdrowiu i dobremu samopoczuciu. Jest to jeden z najpoważniejszych stresorów, wpływających na zdrowie psychiczne, fizyczne, a także na funkcjonowanie społeczne i zawodowe pracowników.
Agresja w pracy może mieć różne formy, zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Bezpośrednie akty agresji obejmują działania, w których ktoś wyrządza krzywdę drugiemu człowiekowi np.: mobbing, nękanie czy dyskryminacja. Pośrednie formy agresji, takie jak wandalizm czy kradzież, mają na celu szkodzenie innym w bardziej subtelny sposób.
Przykładowe formy agresji:
- mobbing – systematyczne, długotrwałe nękanie, zastraszanie pracownika (lub grupy pracowników) m.in. poprzez: negatywne uwagi, krytykę, izolowanie, plotkowanie, szerzenie nieprawdziwych informacji;
- molestowanie seksualne – niechciane, nieodpowiednie zachowania o charakterze seksualnym, mogą obejmować działania takie jak: niechciane dotykanie, sugestywne komentarze czy propozycje seksualne;
- bulling – działania wywołujące w ofierze poczucie zagrożenia i lęku m.in.: publiczne upomnienia, wyśmiewanie, obrażanie, używanie wulgarnych słów, sarkastyczne uwagi, nieuzasadniona krytyka, umniejszanie, ignorowanie, a także bezpodstawne oskarżenia;
- maltretowanie fizyczne np.: bicie, kopanie, popychanie, ciągnięcie za włosy, ubrania;
- pogróżki, zastraszanie;
- rabunek, kradzież;
- dyskryminacja;
- wandalizm, niszczenie mienia;
- rozpowszechnianie plotek, nieprawdziwych informacji;
- śledzenie ofiary;
- ignorowanie obecności (powolne wykluczanie ze społeczności);
- wrogie zachowania m.in.: krzyki, plucie, wygrażanie pięścią (Mościcka i Merecz, 2003).
Typologia.
W raporcie Injury Prevention Research Center The University of Iowa (IPRC) zostały wyszczególnione cztery typy aktów przemocy:
- Akty agresji z kryminalnymi intencjami sprawcy – np.: kradzież, napad, ataki terrorystyczne. Sprawcami są zazwyczaj nieznane osoby.
- Akty agresji ze strony klientów, petentów lub pacjentów – sprawcami są osoby korzystające z usług ofiar.
- Agresja między pracownikami – sprawcami są obecni lub byli współpracownicy, szefowie lub podwładni.
- Agresja związana z relacjami pozazawodowymi – sprawcami są osoby w osobistych relacjach z ofiarami, takie jak członkowie rodziny czy partnerzy.
Konsekwencje Agresji
Doświadczenie przemocy w pracy ma poważne konsekwencje dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Może prowadzić do bezpośrednich reakcji emocjonalnych, takich jak złość, lęk, przygnębienie, apatia, obniżenie samooceny, poczucie winy i bezradność. W dłuższym okresie może mieć poważne konsekwencje takie jak: zaburzenia lękowe, problemy z koncentracją, uzależnienia, depresja oraz próby samobójcze. Mogą pojawić się także dolegliwości somatyczne m.in.: bóle głowy, wymioty, migreny, wrzody żołądka, bezsenność, zakłócenia snu, wzrost napięcia mięśniowego oraz zaburzenia seksualne.
Agresja w pracy wpływa także na relacje międzyludzkie, zarówno w pracy, jak i poza nią. Pojawia się spadek poczucia bezpieczeństwa, zmniejsza się efektywność pracy, wzrasta absencja chorobowa, obniża się zaangażowanie oraz pojawia się wypalenie zawodowe.
Jak pomóc ofiarom?
W obliczu agresji w miejscu pracy, kluczowe jest podjęcie natychmiastowych i długofalowych działań mających na celu wsparcie poszkodowanych oraz zapobieganie dalszym incydentom. Oto kilka kroków, które powinny zostać podjęte:
- Zapewnienie wsparcia emocjonalnego: Osoby poszkodowane lub świadkowie aktów przemocy powinni być otoczeni wsparciem emocjonalnym przez inne osoby w ciągu kilku godzin po zdarzeniu.
- Komunikacja wewnętrzna: Aby uniknąć rozprzestrzeniania się plotek, ważne jest poinformowanie innych pracowników o zdarzeniu w sposób transparentny i zgodny z polityką firmy.
- Ocena ryzyka i procedury zapobiegawcze: Należy przeprowadzić ocenę ryzyka oraz w razie potrzeby wprowadzić dodatkowe środki zapobiegawcze, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo powtórzenia się takich incydentów.
- Zaangażowanie kierownictwa: Kierownictwo powinno aktywnie zaangażować się w sprawę, okazując wsparcie ofierze i pokazując, że firma traktuje takie incydenty z należytą powagą.
- Pomoc administracyjna i prawna: Poszkodowanym należy pomóc w czynnościach administracyjnych i prawnych, takich jak złożenie zeznań i podjęcie działań prawnych.
- Zapewnienie wsparcia psychologicznego: Natychmiast po incydencie i w przypadku wystąpienia stresu pourazowego, poszkodowanym należy zapewnić wsparcie psychologiczne np. poprzez: debriefing, poradnictwo lub terapię.
- Dokładne dochodzenie: Wszelkie incydenty powinny być dokładnie badane w atmosferze pozbawionej obwiniania ofiary. Fakty muszą być starannie udokumentowane, aby zapobiec przyszłym incydentom i ulepszyć politykę bezpieczeństwa w miejscu pracy (Kowalczuk i in., 2016)
Podsumowanie
Agresja w miejscu pracy to poważny problem wpływający na zdrowie i życie pracowników. Rozpoznanie form agresji, zrozumienie ich konsekwencji oraz wdrożenie odpowiednich działań zapobiegawczych i reakcyjnych są kluczowe dla zapewnienia bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy.
Bibliografia:
- Kowalczuk, K., Krajewska-Kułak, E., Baranowska, A., Krajewska-Ferishah, K., Guzowski, A. N. (2016). Agresja i przemoc w miejscu pracy. W E. Krajewska-Kułak, K. Kowalczuk, A. Kułak- Bejda, A. N. Guzowski, & W. Kułak (red.), Różne barwy przemocy. T. 1 (s. 171–195). Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Wydział Nauk o Zdrowiu.
- Mościska A., Merecz D. (2003). Agresja w miejscu pracy – źródła, formy, grupy ryzyka, konsekwencje. Med. Prac., 54, 361-368.
