Ostatnimi czasy wiele się mówi (a także słyszy) o tym jak ważne są emocje, kontakt z nimi oraz poprawne odczytywanie sygnałów, które przekazują. Określenie inteligencja emocjonalna staje się bardzo popularne również w kontekście organizacji. Zgodnie z definicją przedstawioną przed Daniela Golemana jako inteligencję emocjonalną rozumie się zdolność do rozpoznawania własnych uczuć ale również uczuć innych ludzi; umiejętność motywowania się i dowodzenia własnymi emocjami oraz radzenia sobie ze stanami emocjonalnymi osób z otoczenia. Określając jaśniej – dobrze rozwinięta inteligencja emocjonalna pozwala radzić sobie z własnymi emocjami ale również innych osób np. współpracowników.
Z czego składa się inteligencja emocjonalna?
Zgodnie z podziałem zaproponowanym przez Daniela Goelmana inteligencję emocjonalną tworzy pięć podstawowych kompetencji emocjonalnych i społecznych. Należą do nich: samoświadomość, samoregulacja, motywacja, empatia oraz umiejętności społeczne.
W niniejszym tekście główna uwaga zostanie skierowana na samoświadomość i samoregulację.
Samoświadomość, w dużej mierze, związana jest z obiektywizmem. Pozwala rzeczowo ocenić sytuację, biorąc pod uwagę wiedzę o własnych stanach, preferencjach, możliwościach. Samoświadomość jest obiektywną oceną własnych możliwości ale również ograniczeń.
Samoregulacja odnosi się do zdolności kontroli nad własnymi emocjami i impulsami. Wysoka samoregulacja daje możliwość elastycznego dostosowywania się do ciągle zachodzących zmian.
Co w praktyce daje wysoka inteligencja emocjonalna?
- pozytywnie wpływa na dojrzały stosunek do siebie
- pomaga prawidłowo odbierać bodźce z otoczenia i mieć poprawny stosunek do świata
- warunkuje zdrową pewność siebie
- stanowi ułatwienie w komunikowaniu swoich potrzeb
- pozwala na zrównoważone reakcje w sytuacjach nagłych i zaskakujących
- buduje motywację
- ma pozytywne przełożenie na interakcje społeczne oraz na jakość tworzonych więzi.
Inteligencja emocjonalna w pracy
Wysoka inteligencja emocjonalna przynosi szereg korzyści w życiu zawodowym i daje narzędzia do lepszego radzenia sobie w środowisku pracy. Dzięki lepszemu zrozumieniu innych ludzi, pozwala na szybkie zidentyfikowanie problemu w zespole i podjęcie działań zapobiegawczych. Np. dzięki wczesnemu dostrzeżeniu narastającego znużenia w zespole można przejść do działań zanim problem narośnie i jego rozwiązanie będzie wymagać znacznie większych zasobów). Aby być dobrym liderem należy rozumieć swoich pracowników i ich stany emocjonalne. Dzięki inteligencji emocjonalnej lider ma większe szanse na zdobycie aprobaty i szacunku w zespole oraz nawiązaniu relacji przekładających się zaangażowanie.
Samoregulacja pomaga lepiej radzić sobie z chronicznym stresem, który występuje niemal zawsze na stanowiskach menadżerskich, tym samym łagodząc negatywny wpływ stresu na zdrowie psychiczne oraz fizyczne (np. choroby układu krwionośnego).
Samoświadomość umożliwia rozumienie emocji własnych oraz zespołu, dzięki czemu usprawnia komunikację – co może wymiernie wpłynąć na wydajność zespołu. Jednocześnie realne poczucie szans i zagrożeń ułatwia podejmowanie decyzji.
Wciąż znaczną część menadżerów stanowią osoby, które mimo wysokiej inteligencji ogólnej (akademickiej), rozległej wiedzy i dużych kompetencjach merytorycznych nie odnoszą sukcesów na płaszczyźnie kierowania zespołem. Powodem może być niska inteligencja emocjonalna, która uniemożliwia radzenie sobie z wymaganiami wobec liderów we współczesnym biznesie. Kompilacja zachowań z zakresu inteligencji emocjonalnej warunkuje rozwiązywanie problemów oraz realizację wyznaczonych celów organizacji. Sukces zawodowy zaczyna być nierozerwalnie związany z umiejętnościami miękkimi.
Niewątpliwie inteligencja emocjonalna jest przydatna w życiu. Jednak nie każdy ma ją w równym stopniu rozwiniętą. Warto ją doskonalić. Poniżej zaprezentowane zostały wybrane techniki wspierające jej rozbudowę.
Techniki wspierające rozwój wybranych elementów inteligencji emocjonalnej
- Okno JOHARI
Ćwiczenie to jest szczególnie przydatne do zwiększenia wiedzy o samym sobie. Zadanie może stanowić również okazję rozwoju zespołu, które stawia na szczerą i konstruktywną współpracę i pogłębienia zaufania. Do wykonania ćwiczenia potrzebna będzie kartka podzielona na cztery części. Każde z pół należy uzupełniać odpowiednio informacjami: 1 – co ja wiem (np. o sobie) i inni też to wiedzą, 2 – co ja wiem, ale inni tego nie wiedzą, 3 – co inni wiedzą a czego ja mogę sobie nie uświadamiać i nie wiedzieć, 4 – czego ja jeszcze nie wiem i inni też tego nie wiedzą. Ćwiczenie pomaga odkryć jak jednostka jest postrzegana przez zespół, ułatwia zespołowy feedback.
- Mapa empatii
Jest ona dość prostą techniką pozwalającą lepiej zrozumieć co myślą i czują inni ludzie oraz skupić się na ich potrzebach i doświadczeniach. Do wykonania mapy empatii potrzebne są podstawowe przybory piśmiennicze: duża kartka, długopis + ewentualnie naklejane karteczki. Wykonując to ćwiczenie należy podzielić kartkę na kilka części dotyczące odbiorcy, np.: co słyszy, co widzi, co czuje, co myśli, co mówi. Elementy te przedstawią podstawowy obraz osoby. Należy uzupełnić go dodatkowymi opisami: czego obawia się odbiorca oraz jakie ma aspiracje. Tak powstała mapa pozwala lepiej zrozumieć współpracownika, szefa czy klienta.
- Trzy krzesła
Technika ułatwiająca wyjście poza własną perspektywę, pozwalająca dostrzec argumenty drugiej strony oraz spojrzeć na nie z obiektywnej perspektywy. Zgodnie z nazwą ćwiczenia – do jego wykonania potrzebne będą trzy krzesła. Pierwsze służy skupieniu się na własnym ja, na swoich myślach, uczuciach i potrzebach; stanowi własną perspektywę. Następnie należy przenieść się na drugie krzesło – stanowi to „wejście w buty” drugiej strony. Siedząc na tym miejscu należy skoncentrować się myślach, uczuciach oraz potrzebach innej osoby, spróbować zmienić perspektywę – „będąc tą osobą co czuję i myślę? na czym mi zależy”. Ostanie krzesło pozwala na wejście w rolę tzw. mędrca, czyli osoby, która widziała sytuacje z perspektywy obserwatora, nie ma do niej emocjonalnego stosunku. Technika ta pozwala lepiej zrozumieć partnera dyskusji, na czym mu zależy oraz ocenić sytuacje z wielu perspektyw.
Istnieje szereg metod pozwalających na doskonalenie inteligencji emocjonalnej. Wybierając odpowiednią dla siebie należy wziąć pod uwagę czego najbardziej potrzebujemy w danym momencie, oraz na co jesteśmy gotowi zarówno my jak i zespół, z którym chcemy pracować.
Niemożliwe jest oddzielenie emocji od życia zawodowego. Zawsze towarzyszą nam w pracy, niezależnie od zajmowanego stanowiska i odpowiedzialności związanej z wykonywaną pracą. Warto pomóc sobie i swoim współpracownikom efektywnie okazywać i przyjmować emocje, rozwijając umiejętności związane z inteligencją emocjonalną.
Bibliografia:
- Goleman D., Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina, Poznań 1997.
- Dźwigoł-Bartosz M., Rola inteligencji emocjonalnej lidera biznesu, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria: Organizacja i Zarządzanie, Nr kol. 1941, 2015
- Sękowski AE., Psychologia zdolności: współczesne kierunki badań, Wydaw. Nauk. PWN, Warszawa 2004.
- https://www.gov.pl/web/popcwsparcie/jakie-techniki-wspieraja-modelowanie-interakcji-mapa-empatii
Katarzyna Marczak dla Mental Health at Work – Psychologia dla Biznesu
